Trong
cuộc trò chuyện với VnExpress sau khi về từ Mỹ, kỳ thủ Lê Quang Liêm tiết lộ
anh đặt mục tiêu trở lại Top 20 thế giới khi dự hai giải sau SEA Games 31.
- Quang
Liêm đánh giá thế nào về thành tích của anh ở Oslo Esports Cup tháng
4/2022 - giải đấu anh xếp trên Vua cờ Carlsen?
- Tôi có chút tiếc nuối, bởi nếu mọi
chuyện suôn sẻ hơn trong trận cuối, tôi có thể vô địch. Nhưng cũng khó nói vì
mọi kỳ thủ đều mong ước như vậy. Nếu không có chút may mắn ở một số vòng đấu,
tôi cũng chưa chắc về nhì. Nhìn chung, tôi hài lòng với kết quả.
Giải đấu nằm trong hệ thống Champions
Chess Tour, quy tụ những kỳ thủ hàng đầu thế giới. Được dự giải đã là vinh hạnh
và thử thách lớn cho tôi. Những đối thủ lần này đều có những thách thức và thú
vị riêng. Giải này tôi chuẩn bị tốt nên không bỡ ngỡ như những lần trước và
đoạt giải nhì. Sau giải đấu, tôi lập tức trở về Việt Nam chuẩn bị cho SEA
Games. Hy vọng đó sẽ là bước chạy đà tốt để tôi thi đấu thành công tại Đại hội
trên sân nhà.
- Quang
Liêm có biết chiến thắng trước Carlsen đã
gây tiếng vang lớn ở Việt Nam?
- Trong
thi đấu, tôi thường tập trung tối đa. Tôi không trao đổi nhiều với những người
khác, ngoại trừ gia đình, HLV và vài người bạn thân. Sau giải, tôi theo dõi tin
và thấy VnExpress cũng như một số báo chí đã đưa tin về giải.
Tôi rất vui vì đã thành công tại giải và làm cho phong trào cờ vua phổ biến
hơn, gây tiếng vang nhất định về khả năng của cờ vua Việt Nam so với thế giới.
Đó cũng là động lực và niềm khích lệ nhất định để tôi tiếp tục cố gắng.
Carlsen (trái) thất vọng sau trận thua Quang Liêm ở Oslo Esports Cup tại Na Uy
tháng 4/2022. Ảnh: chụp màn hình
- Anh
ấn tượng nhất với trận đấu nào?
- Có
một số ván đấu tôi thấy thú vị, như trước nhà vô địch thế giới Magnus
Carlsen, hạng bảy thế giới Anish Giri hay nhà vô địch World Cup Jan-Krzysztof
Duda. Thắng được họ rất khó khăn vì họ nhiều năm trong Top 10 thế
giới và có lối đánh khó chịu với tôi.
- Giải
đấu này thành công ở mức nào trong sự nghiệp của anh?
- Chức vô địch cờ chớp thế giới năm
2013 vẫn là giải đấu thành công nhất của tôi. Nhưng về tổng thể, Oslo Esports
Cup cũng rất thành công, và nằm trong Top 3 những giải thành công nhất của tôi,
cả về uy tín, chất lượng cũng như tiền thưởng giải.
- Vậy
còn chiến thắng trước Carlsen?
- Chắc chắn đây là trận thắng đáng
nhớ nhất. Vì tôi chưa từng thắng Carlsen cho đến trước giải đó. Trận này tôi
không chỉ thắng một, mà cả hai ván, cũng như thắng tổng tỷ số.
Sau trận, tôi còn bị sốc và chưa tin
lắm. Tất nhiên tôi tin mình vẫn có khả năng hạ Carlsen. Nhưng khi đó tôi quá
tập trung vào ván cờ. Khi hết trận rồi mới nhận ra mình đã thực sự đánh bại
Carlsen. Lúc đó giải vẫn còn dài, nên tôi vẫn chưa nghĩ đến khả năng vô địch.
Tôi chỉ nghĩ là: 'Ồ, cuối cùng mình đã làm được. Cuối cùng mình đã thắng
Carlsen. Có lẽ mình chơi giải này cũng không tệ lắm'.
Thực sự, đó là trận đấu có ý nghĩa
lớn với tôi, trong việc động viên tinh thần để tôi tự tin hơn. Vì tôi đã thắng
được nhà vô địch thế giới. Tất nhiên chỉ qua kết quả đó, tôi không thể nào nghĩ
là có thể thắng hết đối thủ khác. Nhưng không thể phủ nhận bất cứ kỳ thủ nào
cũng muốn thắng Carlsen. Nếu điều đó xảy ra, họ sẽ rất tự tin cho những trận
còn lại và tôi cũng không phải ngoại lệ.
- Các
bình luận viên Champions Chess Tour đánh giá anh có lối đánh chắc chắn, thiên
về cờ vị trí (positional). Nhưng anh cũng thể hiện được khả năng tính toán
chiến thuật (tactical) trong những ván tính toán phức tạp ở giải qua. Khía cạnh
nào nổi bật hơn trong lối đánh của anh?
- Đó
cũng là nhận xét thú vị. Tất nhiên ở trình độ Elo trên 2.700, mọi người đều có
tính chiến đấu và chơi tốt mọi thể loại cờ. Từ trước đến nay, tôi có xu hướng
chơi cẩn thận hơn một chút, thiên về kỹ thuật, về những trận chiến lâu dài, về
cách đặt vị trí các quân cờ và ưu thế trong tàn cuộc...
Một số
kỳ thủ khác lại thiên về lối chơi chiến thuật hơn. Họ có thể thích đánh đôi
công trực diện, chiến đấu hơn. Nhưng điều đó không có nghĩa một kỳ thủ chơi
thiên về thế trận lại không thể chơi những ván cờ thiên về chiến thuật. Khi thi
đấu, tôi luôn muốn tìm ra những nước đi tốt nhất ở mọi giai đoạn. Nếu thế cờ đó
yêu cầu tôi phải chơi tấn công, thiên về chiến thuật, tôi sẽ chơi như vậy.
Trong
ván cuối gặp Carlsen, anh ấy cố tình đưa thế cờ vào lối chơi chiến thuật, cần
phải tấn công đối phương và rất nhiều đòn chiến thuật có thể xảy ra. Tôi không
thể tránh cuộc chiến đó. Nên tôi phải tấn công Carlsen. Suốt ván đấu, hai bên
đều mắc những sai sót, nhưng tôi đã có nhiều đón chiến thuật chính xác hơn, nên
đã có kết quả tốt. Cũng vì thời gian qua tôi đã có những thay đổi nhất định,
như luyện chiến thuật nhiều hơn, giải một số bài tập chiến thuật và chơi những
biến mang tính tấn công hơn. Đó cũng là một trong những yếu tố giúp tôi thắng
Carlsen.
Cờ vua rất phức tạp, không thể chuẩn bị cho
tất cả biến.
- Quang
Liêm cập nhật những kiến thức cờ vua mới thế nào?
- Các
kỳ thủ hàng đầu phải cập nhật những kiến thức mới liên tục. Nếu cứ chơi theo
lối mòn cũ, đến một lúc nào đó đối thủ sẽ biết bài vở của mình và đọc được ý
đồ. Tôi sẽ không thể đối phó được, và khó thắng đối thủ khi đó. Trong những
khai cuộc tôi chơi, tôi đều nghiên cứu và chuẩn bị bất ngờ đặc biệt cho đối
thủ.
Nhưng
tôi có theo dõi trên mạng thấy nhiều người nói rằng khi chuẩn bị cho ván đấu,
có nghĩa kỳ thủ có thể ghi nhớ 30, 40 nước cờ, thậm chí cả ván cờ. Tôi muốn nói
rằng nhận xét đó không đúng. Cờ vua rất phức tạp, không thể chuẩn bị cho tất cả
biến. Chỉ cần đối thủ đánh chệch khỏi biến đó một nước, tôi sẽ phải tự suy nghĩ
đánh tiếp. Thậm chí có những trường hợp tôi đạt ưu thế nhất định sau khi đi
đúng bài vở. Nhưng nếu không có kỹ thuật để khai thác những ưu thế đó, hay
không biết phải chơi như nào, các ưu thế sẽ không có ý nghĩa gì.
Trong
các ván cờ đỉnh cao hiện nay, chỉ có khoảng 30% các ván cờ họ có thể học thuộc
lòng. Đa số ván còn lại là hai bên phải chiến đấu với nhau, dựa vào kinh
nghiệm, trải nghiệm và kiến thức của mỗi người.
- Vẻ
đẹp của cờ vua nằm ở điểm nào?
- Cần
rất nhiều yếu tố để thắng một ván trong cờ vua hiện đại. Chúng ta phải có sự
chuẩn bị, kiến thức nền tốt. Kiến thức đến từ việc các kỳ thủ phải học hỏi
những ván cờ kinh điển từ trước đến nay, của các nhà vô địch thế giới, để rút
ra bài học. Đó là những kiến thức nền và ai cũng phải nắm vững. Sau đó chúng ta
cần cập nhật những kiến thức khai cuộc mới, những biến nào đó mới được phát
minh ra. Các kỳ thủ sẽ phải làm việc chăm chỉ.
Có hai
yếu tố đó, nhưng khi thi đấu kỳ thủ vẫn cần chuẩn bị tinh thần tốt, minh mẫn để
chơi với mọi đối thủ. Các ván hiện nay có thể bỏ vào máy tính và thấy các kỳ
thủ đánh sai. Nhưng người có chuyên môn đều biết ván cờ được chuẩn bị và tốn
nhiều công sức để đánh được như thế. Nên để thành công trong cờ vua không phải
đơn giản.
- Quang
Liêm đánh giá thế nào về nước thí hậu trong ván đấu với Jorden van Foreest ở
Oslo Esports Cup?
- Quá trình nghĩ ra nước cờ đó với
tôi khá đơn giản. Ván cờ đó mỗi bên có năm phút, cộng thêm ba giây sau một nước
đi, nên tôi không có nhiều thời gian để suy nghĩ. Trước khi thí hậu khoảng vài
nước, tôi đã thấy khả năng này có thể xảy ra. Khi Van Foreest đang suy nghĩ,
tôi đã tính khả năng đó. Tôi nghĩ sẽ bỏ hậu tạm thời, và một lúc sau sẽ bắt lại
được hậu đối phương, mà vẫn giữ được ưu thế hơn hai tốt. Đó là bài chiến thuật
tương đối đơn giản. Tôi không phải nghĩ quá nhiều.
Thực tế có lẽ đòn thí hậu đó không
phải nước mạnh nhất theo máy tính. Có nhiều nước khác có thể tốt hơn. Nhưng
trong thực chiến, nước cờ đó đủ tốt rồi. Trong cờ chớp, bạn không cần tìm nước
tốt nhất, mà chỉ cần đi nước cờ hiệu quả và tìm ra trong thời gian ngắn. Nếu
dùng hết thời gian để tìm ra nước đi tốt nhất, tôi có thể đạt ưu thế lớn hơn,
nhưng sẽ không đủ thời gian xử lý phần còn lại của ván cờ. Mỗi thể loại có đặc
trưng riêng.
- Trong
cờ tiêu chuẩn, Quang Liêm có gặp áp lực tìm ra nước cờ hoàn hảo?
- Với cờ tiêu chuẩn, tôi thường cố
gắng tìm ra nước đi tốt nhất trong mọi tình huống. Nhưng nước đi tốt nhất cũng
dựa vào hiểu biết và kinh nghiệm của mình. Chẳng hạn tôi đã đạt thế cờ như vậy
chưa. Nếu mình đi thế này, đối phương sẽ đáp lại thế nào. Dựa vào đó, tôi sẽ
chọn nước tối ưu. Nếu còn thời gian, tôi sẽ tìm xem còn nước nào hay nhất
không. Máy tính cũng sẽ cố tìm nước tối ưu.
Chẳng
hạn trong khai cuộc, nếu chọn những nước tối ưu, có thể đối thủ cũng biết những
nước cờ đó rồi và cũng chọn nước tối ưu, khi đó chúng ta sẽ không có lợi thế.
Trong một số trường hợp, kỳ thủ có thể chọn những nước khác không phải tối ưu
với máy tính. Nhưng với con người, sẽ khó chống lại nước cờ đó hơn. Đặc biệt là
với những nước cờ mới mà đối thủ chưa gặp, nó sẽ có hiệu quả rất lớn. Sự sáng
tạo đó có thể gây bất ngờ cho đối thủ.
- Quang
Liêm nghĩ thế nào khi Carlsen bị cho là ngủ gật ít phút trong trận
đấu với anh?
- Tôi chưa từng ngủ gật, nhưng tôi đã
thấy một số kỳ thủ khác ngủ gật trong ván đấu. Có thể họ không khoẻ. Riêng ván
đấu Carlsen, khi thi đấu tôi không nhìn vào mặt Carlsen vì họ để máy tính to ở
giữa. Sau trận, tôi xem video và thấy điều đó. Có thể do Carlsen không có thể
lực tốt hôm đó. Có lẽ anh ấy thấy hơi mệt. Cũng không chắc Carlsen có ngủ gật
không, hay chỉ chợp mắt nghỉ ngơi một chút. Nhưng ngay cả trong trận chung kết
cờ vua thế giới năm 2013 với Viswanathan Anand, Carlsen cũng bị cho là ngủ gật
trong ván cờ tiêu chuẩn khoảng năm phút. Có lẽ anh ấy chỉ nhắm mắt nghỉ ngơi
một chút. Tôi không thấy đó là vấn đề gì lớn, vì họ bỏ thời gian của họ ra để
nghỉ ngơi, và đó là lựa chọn của họ.
- Đâu
là khác biệt giúp Quang Liêm thành công hơn ở Champions Chess Tour năm nay, so
với năm 2021?
- Các kỳ thủ Champions Chess Tour
được mời thi đấu dựa vào thứ bậc trong Tour. Vì thế chặng đầu tiên trong Tour
rất quan trọng. Nếu thành công, tôi sẽ được mời dự chặng tiếp theo, nếu không
sẽ rất khó có cơ hội lấy điểm để đạt thứ bậc cao hơn. Năm ngoái tôi chơi không
thành công ở giải đầu tiên. Sau đó tôi được mời rất ít giải và không có thứ bậc
cao. Năm nay tôi chơi tốt hơn ở giải đầu tiên, và ba giải đầu tôi đều chơi tốt.
Nên sự khác nhau giữa hai giải chủ yếu là tôi đã chuẩn bị tốt hơn cho chặng đầu
tiên năm nay. Và tôi cũng quen thuộc hơn với thể thức của giải và lối chơi của
các đối thủ.
- Mục
tiêu của Quang Liêm ở giải cờ tiêu chuẩn Prague (Czech) và Biel (Thuỵ Sĩ) là
gì?
- Kế hoạch của tôi trong tháng 6 và 7
vẫn là dự hai giải này. Lần gần nhất tôi thi đấu là tháng 1/2020. Hai năm không
đấu cờ tiêu chuẩn khá là dài. Bây giờ tôi trở lại cờ tiêu chuẩn cũng khá hồi
hộp vì không biết phong độ mình thế nào. Nhưng mục tiêu của tôi đơn giản là trở
lại Top 20 thế giới, và cải thiện Elo. Tôi sẽ cố gắng chuẩn bị kỹ lưỡng để đạt
phong độ cao.
- Quang
Liêm đánh giá thế nào về cờ vua ở SEA Games?
- Các kỳ thủ SEA Games đều có kinh
nghiệm trong khu vực. Philippines, Indonesia, Malaysia hay Singapore là những
đối thủ chính của chúng ta. Tôi đã thi đấu với họ rất nhiều. Tôi có Elo cao hơn
và được coi là hạt giống số một, nên có cơ hội thắng cao hơn. Nhưng khi vào thi
đấu, chúng ta không thể nói trước điều gì. Các đối thủ sẽ chuẩn bị đặc biệt và
gây bất ngờ cho tôi. Với họ, hoà tôi đã là thành công rồi. Còn tôi sẽ luôn có
áp lực phải thắng, nên sẽ khó khăn hơn chút.
Chẳng hạn SEA Games 2019 ở Philippines,
tôi chỉ dự một nội dung cờ chớp và đoạt HC bạc. Kết quả đó không như ý, khi tôi
là hạt giống số một nhưng chỉ về nhì. Mọi người nói SEA Games là ao làng, nhưng
tôi không coi thường bất cứ đối thủ nào. Tôi sẽ cố gắng hết mình mới có thể
thành công. Đại hội này có thuận lợi hơn chút là tôi được chơi trên sân nhà, và
được dự tới bốn nội dung. Hy vọng tôi sẽ chơi thành công hơn.
- Anh
có coi SEA Games là cơ hội để giải khát danh hiệu?
- Danh hiệu gần nhất của tôi ở cờ
tiêu chuẩn là năm 2019, khi tôi vô địch ba giải cờ liên tiếp từ tháng năm đến
tháng bảy. Sau đó vì Covid-19, tôi không tham dự được nhiều. SEA Games này tôi
chỉ đấu cờ nhanh và cờ chớp. Tôi cũng có nhiều kinh nghiệm rồi khi những năm
qua chơi online nhiều trên Champions Chess Tour. Còn cờ tiêu chuẩn tôi phải chờ
đến giải Prague và Biel sắp tới.
- Vì
sao cờ vua Việt Nam không đạt thành tích cao ở SEA Games 2019?
- Ngoại trừ năm 2019, Việt Nam đều
thi đấu khá thành công ở môn cờ vua. Năm đó có lẽ vì yếu tố khách quan lẫn chủ
quan. Philippines sắp xếp để mỗi người chỉ được tham gia tối đa một nội dung.
Tôi nhớ khi đó giải chỉ có bốn nội dung, còn cờ ASEAN chúng ta không mạnh. Với
những nội dung như thế, cờ vua Việt Nam gặp khó khăn khi đối thủ cũng có sự
cạnh tranh cao. Trên danh nghĩa chúng ta có thể vượt trội, nhưng khi vào thi
đấu với ít kỳ thủ, sự phân hoá không nhiều.
Chẳng hạn ở giải đấu có vài chục kỳ
thủ đấu chín vòng, chúng ta có thể xác định ai mạnh hơn ai. Nhưng nếu giải chỉ
có tám đến 10 người và chỉ đấu năm vòng, sự phân hoá giữa các kỳ thủ không cao.
Nếu mắc sai lầm, chúng ta sẽ không có thời gian sửa sai. Vì thế thách thức đặt
ra với cờ vua Việt Nam là phải chiến thắng chính mình, kiểm soát được cảm xúc
để đạt phong độ tốt nhất. Khi đó chúng ta sẽ không có gì phải lo lắng về đối
thủ.
- Mục
tiêu của Quang Liêm tại SEA Games 31 là gì?
- Tôi không nói nhiều về chỉ tiêu hay
thành tích của đội. Trong đội có bầu không khí tốt, ai cũng hỗ trợ lẫn nhau.
Vào thi đấu ai cũng muốn có thành tích tốt nhất. Các VĐV không muốn nói trước
quá nhiều, vì "nói trước bước không qua". Chúng tôi sẽ chỉ muốn thi
đấu hết mình để đạt được kết quả mong muốn.
Cờ vua không chỉ gói gọn trong 64 ô cờ.
- Việc
làm HLV cờ trường Webster và Giám đốc học viện SPICE ở Mỹ có ý nghĩa thế nào
với anh?
- Việc đó giúp tôi có cái nhìn bao
quát hơn về cờ vua, công tác huấn luyện và quản lý. Trước đây là VĐV, tôi chủ
yếu quan tâm vào thi đấu. Mỗi khi đi đánh giải, các thầy sẽ lo về việc hậu cần
và bên lề, để tôi tập trung thi đấu. Bây giờ khi đưa các học trò đi thi đấu,
tôi sẽ lo những việc đó, như đặt vé máy bay hay giữ tinh thần của toàn đội được
tốt, duy trì hoạt động cộng đồng và phổ biến cờ vua đến cộng đồng hơn. Tôi
không chỉ giúp các sinh viên thành công trong cờ vua, mà còn có ảnh hưởng tới
cộng đồng. Đó là mục tiêu tôi hướng đến trong công việc hiện tại.
Cờ vua không chỉ gói gọn trong 64 ô
cờ. Để thành công, chúng ta phải biết quản lý tâm lý thi đấu. Trong thi đấu
đồng đội, các kỳ thủ cũng phải biết tinh thần đồng đội, hỗ trợ lẫn nhau. Công
việc mới giúp tôi phải làm quen với những điều đó, và công việc này khá thú vị.
- Những
gì anh được ở Việt Nam có ảnh hưởng tới cách dạy cờ ở Mỹ thế nào?
- Đúng là có ảnh hưởng. Những gì tôi
học được trong cờ vua cũng như trong môi trường đã tạo nên Quang Liêm hôm nay.
Những yếu tố đó đã tạo thành công cho tôi như hôm nay. Khi huấn luyện, những
yếu tố đó sẽ có ích cho tôi. Dựa vào kinh nghiệm của mình, tôi sẽ dùng để hỗ
trợ các sinh viên khác. Những gì tôi đã học được từ Việt Nam hay ở Mỹ, dù sao
cũng sẽ giúp ích cho các sinh viên.
Với những quốc gia đang phát triển
như Việt Nam, điều kiện cơ sở vật chất không được phát triển như các nước khác
như Mỹ, các kỳ thủ cũng ít được thi đấu nhiều hơn. Nhưng bù lại, chúng ta có
những điều thuận lợi hơn. Chẳng hạn với tôi, tôi được hỗ trợ nhiều từ Sở văn
hoá thể thao TP HCM cho đến nay.
- Quang
Liêm có dự định về Việt Nam dạy cờ vua trong tương lai?
- Hiện tôi chưa nghĩ đến việc đó, khi
đang sống và làm việc ở Mỹ. Nhưng tôi vẫn chưa đóng hoàn toàn cánh cửa trở lại
Việt Nam. Vì biết đâu đến một lúc nào đó tôi lại muốn trở lại. Tôi cũng chưa có
dự định sẽ học thêm ngành gì mới, mà chỉ tập trung việc vừa thi đấu, vừa quản
lý và huấn luyện.
- Việc
định cư ở Mỹ có ảnh hưởng tới kế hoạch thi đấu của Quang Liêm cho đội tuyển
Việt Nam?
- Từ lúc bắt đầu đi học ở Mỹ năm
2013, tôi vẫn thi đấu cho Việt Nam và đại diện cho đội ở các giải lớn như SEA
Games, Asiad hay Olympiad. Dù ở Mỹ bận rộn nhiều và khó sắp xếp thời gian hơn,
tôi vẫn không có dự định chuyển sang liên đoàn khác. Nhưng vấn đề cũng chỉ là
việc sắp xếp thời gian để trở về thi đấu cho Việt Nam. Dù ở đâu, tôi vẫn sẽ gắn
bó với cờ vua Việt Nam trong tương lai.
- Quang
Liêm có định hướng cho con sau này chơi cờ vua không?
- Có lẽ tôi sẽ dạy con chơi, nhưng
con có thích chơi hay không tôi sẽ để nó quyết định. Nếu nó thích chơi và muốn
học hỏi sâu hơn, tôi sẽ hướng dẫn sâu hơn. Nếu con không thích cờ vua và theo
đuổi những thứ khác, tôi cũng sẽ ủng hộ nó.
Vợ tôi cũng thống nhất quan điểm đó,
khi chỉ cho con chơi cờ vua một chút ban đầu để xem thế nào. Ngày xưa ba mẹ tôi
cũng vậy, ủng hộ tôi hết mình, dù ban đầu họ không có định hướng cho tôi chơi
cờ vua. Lúc đó anh em tôi cũng muốn chơi cờ vua, và được ba mẹ ủng hộ, giúp đỡ.
Trong tương lai, tôi cũng sẽ dạy con như vậy.
- Gia
đình có ảnh hưởng thế nào đến Quang Liêm?
- Gia đình luôn là điểm tựa vững chắc
với tôi. Từ khi bắt đầu thi đấu năm 10 tuổi, hầu như giải nào ba mẹ cũng sắp
xếp thời gian đi cùng tôi. Hiện vợ tôi cũng đi cùng trong các giải đấu. Có gia
đình đi cùng là sự hỗ trợ tinh thần lớn, dù gia đình không biết gì về cờ vua.
Nhưng có người ở bên cạnh để chia vui sẻ buồn trong những lúc thi đấu là sự hỗ
trợ vô cùng ý nghĩa.
Theo Vnexpress